W listopadzie 1944 roku w Kwaterze Głównej Naczelnego Dowództwa (Stawka) pod dowództwem marszałka Siemona Timoszenki oraz przy pełnej akceptacji Józefa Stalina opracowano plany nowego ataku na III Rzeszę.  Jego kluczowym założeniem w pierwszym etapie ofensywy było rozbicie Grupy Armii „Północ” oraz Grupy Armii „A”. W drugiej fazie operacji armie 1. Frontu Białoruskiego dowodzonej przez marszałka Żukowa i 1. Frontu Ukraińskiego dowodzonej przez marszałka Koniewa miały rozpocząć działania zaczepne na berlińskim kierunku natarcia (od Górnego Śląska przez Wrocław i Zgorzelec)[1].

Operacja wojskowa, która miała stanowić element działań zmierzających do zdobycia Berlina, rozpoczęła się 8 lutego 1945 roku przez żołnierzy 1. Frontu Ukraińskiego i nazwana została operacją dolnośląską. Armia Czerwona stając do walki z siłami zbrojnymi III Rzeszy już na samym początku kampanii miała utrudnione zadanie. Pierwszym czynnikiem była pogoda. Luty 1945 roku to czas roztopów, które uniemożliwiły wykorzystanie lotnisk polowych w operacji dolnośląskiej. Lotniska betonowe były daleko przed linią frontu.
W efekcie 2 Armia Lotnicza wykorzystywała w ciągu doby średnio 540 samolotów (dysponowała 2380 maszynami), głównie do działań rozpoznawczych[2].

Drugim czynnikiem niezmiernie ważnym dla tempa i powodzenia zdobywania miejscowość na linii Legnica – Bolesławiec – Zgorzelec było przeniesienie działań wojennych na tereny, które przed wybuchem II wojny światowej należały do Niemiec. Na terenach tych zdecydowanie sprawniej mógł działać wywiad niemiecki. W Legnicy mieściła się placówka Abewhry, która świetnie współpracowała z niemiecką ludnością cywilną. Wycofujące się oddziały niemieckie wyposażały niemieckich mieszkańców w radiostacje, dzięki czemu na bieżąco armia niemiecka informowana była o postępach czerwonoarmistów (rys. 1.3).[3]

Zdobycie Legnicy miało miejsce 9 lutego 1945 roku. 52. Armia oraz 3. Armia Pancerna Gwardii rozlokowane były na przyczółku ścinawskim. 8 lutego jednostki 6. Korpusu Pancernego przebiły się przez obronę niemiecką, dzień później zdobyły Chocianów torując drogę przez Bory Dolnośląskie w kierunku Bolesławca. 7. Korpus Pancerny Gwardii od północy doszedł pod pobliski Chojnów. Skrajnie prawe skrzydło, które stanowił 9. Korpus Zmechanizowany Gwardii, obchodząc miasto od północy uderzył od strony zachodniej.[4]

Legnicę broniły 17. Dywizja Pancerna, część 9. Korpus Zmechanizowany oraz różne, chaotycznie dobrane odwody  niemieckie stworzone z rozbitego XXIV Korpusu Pancernego (Grupa Nehring). Wszystkie jednostki wchodziły w skład dowodzonej przez Fritza-Huberta Gräsera 4 Armii Pancernej.[5]

Dokładny przebieg walk o Legnicę jest trudny do ustalenia. Radziecki żołnierz

płk Wasilij Wasiliewicz Bondarenko w 1960 roku wspomniał operację zdobycia Legnicy
z epickim rozmachem. Oddział Bondarenki wkraczał do miasta od strony wcześniej zdobytego Lubina (obecną drogą krajową nr 3) wieczorem 8 lutego 1945 roku. Następnie rozdzielił się, aby z prawej i lewej strony nacierały pułki celem okrążenia miasta. Walki trwały całą noc, bohatersko wdarły się na ulicą Złotoryjską trzy czołgi, które otwierając ogień do oddziałów niemieckich uniemożliwiły im odwrót w kierunku autostrady. Dzielni czołgiści zostali za to odznaczeni orderami lejtnanta. Rankiem 9 lutego oddziały Armii Czerwonej zamknęły pierścień wokół Legnicy. Żołnierze Niemieccy w większości poddawali się, poza licznym oddziałem mieszczącym się na zamku. Bondarenko wspomina również walkę powietrzną pomiędzy Luftwafe a lotnictwem radzieckim, która była odpowiedzą na niemieckie bombardowanie zapasów znajdujących się na dworcu. Niemcy stracili trzy Messerschmidty, z których dwa rozbiły się w okolicach dworca, a trzeci na wschodnich krańcach miasta. Opis ten powstał piętnaście lat po walkach, które miały miejsce w Legnicy. Dodatkowo jest on nacechowany bardzo propagandowo. Bondarenko wspomina zniszczenia miasta jako efekt „zaciekłych walk o miasto”, które z perspektywy czasu są znacznie przesadzone[6].

„Dziennik Polski” (wydawany w Krakowie) z 12 lutego tak opisał przebieg walk o miasto: „Ciężkie walki toczyły się o wielkie miasto przemysłowe Lignicę, przekształconą przez Niemców w potężny punkt oporu. Idąc przebojem naprzód czołgu sowieckie wdarły się do miasta od północy. W tym czasie zespoły piechoty zadały cios od południa. Zacięte walki uliczne trwały cały dzień. Wojska radzieckie w niedziele zupełnie opanowały Lignicę, ważny ośrodek nieprzyjacielskiego przemysłu wojennego”[7].

Zbierając wszystkie spisane źródła, zarówno te stricte historyczne jak i okraszone nutą epickiej propagandy, oraz konfrontując je z pieszą wycieczką po Legnicy, można nieco przybliżyć prawdopodobny przebieg walk w mieście. 9 lutego południową część miasta zdobyły 218 i 309 Dywizja Piechoty 22 Korpusu 6 Armii. W tym samym czasie 9 Korpus Zmechanizowany Gwardii 3 Armii Pancernej Gwardii zaatakował Legnicę od zachodu, do którego dołączyła się w godzinach popołudniowych 214 Dywizja Piechoty. Okrążenia miasta zakończył atak 373 Dywizji Piechoty 78 Korpusu 52 Armii do północy[8].

Niemcy zapewnie dzięki sprawnemu wywiadowi podjęli w odpowiednim czasie decyzję o odwrocie w kierunku Żagania (co było trudne ze względu na zdobycie terenów pomiędzy Lubinem a Bolesławcem przez Rosjan) oraz na Morawy. Armia Czerwona wjeżdżała wzdłuż głównych dróg wychodzących z miasta. Północna część miasta zabudowana była obiektami przemysłowymi, które 9 lutego były opuszczone. Oddziały wkraczające do miasta zatrzymały się tuż przed linią kolejową na Berlin skąd prowadziły ostrzał w kierunku zamku i poczty głównej. Atak od południa był praktycznie wejściem do miasta, ponieważ były to tereny dzielnic willowych, gdzie jedyny opór stawiali hitlerowcy, którzy mieli swój posterunek w willi Maxa Engelbrechta (utytułowany dowódca niemiecki) przy obecnej ulic. W. Grabskiego. Dywizje, które musiały podjąć walkę to oddziały wchodzące do miasta od zachodu. Najcięższe walki toczyły się w rejonie koszar przy skrzyżowaniu ulicy Złotoryjskiej i alei Zwycięstwa. 10 lutego 1945 roku niemieckie Liegnitz upadło, jurysdykcję nad miastem objęły radzieckie władze okupacyjne[9]